8 jun 2024
Leestijd: ca. 9 minuten
Auteur: Pieter van der Staak
Als voorzitter van VNO-NCW, de grootste werkgeversorganisatie van Nederland, staat Ingrid Thijssen aan het roer van een organisatie die een cruciale rol speelt in het Nederlandse bedrijfsleven. Met haar diepgaande ervaring en toewijding aan het bevorderen van een gezond ondernemingsklimaat, heeft ze een onmiskenbare invloed op de economische koers van het land. Als een van de invloedrijkste leiders in het Nederlandse bedrijfsleven, heeft ze een scherp inzicht in de uitdagingen en kansen die zich voordoen, en biedt ze leiderschap en visie in deze dynamische tijden. In dit interview voor de Driemaster proberen we dan ook te achterhalen wat nu de grootste uitdagingen zijn in de economie en wat de politiek kan doen om die aan te pakken.
Voor de lezers thuis: wie is Ingrid Thijssen?
Waar zal ik beginnen? Als ik helemaal aan het begin ben ik geboren in Den Helder, dochter van een vader die bij de marine heeft gezeten en een moeder die moest stoppen met werken toen ze trouwde, waar ze overigens de rest van haar leven van gebaald heeft. Na het gymnasium heb ik rechten gestudeerd en daarna heb ik bij de Nederlandse Spoorwegen gewerkt. Vervolgens ben ik CEO geworden bij Alliander en heb ik de nodige commissariaten gedaan bij de Coöperatie VGZ en het havenbedrijf Rotterdam. Ik ben getrouwd en heb twee zoons die nu studeren.
Dat zijn een paar mooie functies, wat drijft jou in je werk?
Ik ben iemand die graag problemen oplost en wil dat het goed gaat met dit land en met de wereld. Het grappige is dat ik nooit bezig ben geweest met een volgende baan of met een promotie. Zo zit ik helemaal niet in de wedstrijd. Ik was juist bezig met het hogere belang, niet alleen het stukje waar ik verantwoordelijk voor ben, maar ook voor wat er nog meer is. Ik heb mijn hele leven het leuk gevonden om de clubkleuren te verdedigen, dat was als scholier als klassenvertegenwoordiger, in de sport als aanvoerder en hier dus om bedrijven te vertegenwoordigen. Die bedrijven zijn overigens ongelooflijk belangrijk, dat is toch waar ons land om draait. Die kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan maatschappelijke vraagstukken.
Verder ben ik christelijk opgevoed, mijn ouders waren ook actief voor het CDA. Het is mij dus met de paplepel ingegoten dat je je talenten moet inzetten niet alleen voor jezelf, maar ook voor de samenleving. Verantwoordelijkheid nemen en bezig zijn met het grotere geheel zit dus ook in de genen
Ben je altijd al zo probleemoplossend en maatschappelijk betrokken geweest? Ook als student?
Lacht. Nou, als student was ik echt niet bezig met de vraagstukken van de wereld en was ik meer bezig met gezelligheid! Overigens vond ik het daar ook leuk om dingen te organiseren, maar dat was dan gezelligheid organiseren.
Is het nemen van verantwoordelijkheid wel eens moeilijk geweest?
Het is niet altijd makkelijk, zeker niet. Echt verantwoordelijkheid nemen en dragen, dat is iets anders dan andere banen. Ik denk ook niet dat iedereen daar goed tegen kan en gelukkig maar. We hebben ook mensen nodig die het echte werk doen. Ik zat ook in de crisisjaren in de directie bij NS, met enorme problemen op het spoor, het oplossen van de Fyra en punctualiteitsproblemen. We stonden als organisatie best onder druk en ik was nog jong, dus dat gaat je dan niet in de koude kleren zitten.
Op een andere manier was het de afgelopen jaren ook best moeilijk. Ik maak me zorgen om het verdienvermogen van Nederland, of de volgende generatie genoeg kan verdienen om onze agenten en zorgverleners te betalen. Ik voelde mij soms wel eens de enige die deze zorgen uitte en dat gaf een eenzaam gevoel. Gelukkig is het tij het afgelopen half jaar gekeerd, economen spreken zich uit, ceo’s en er zijn Kamerdebatten over en je leest erover in kranten.
Waar gaat het mis met het verdienvermogen van Nederland?
Het probleem met het verdienvermogen is een veelkoppig monster. Het gaat erover of we het land zo hebben ingericht dat we voldoende geld met elkaar kunnen verdienen. Dat valt of staat met ondernemers die willen investeren in Nederland, niet alleen investeerders van buiten Nederland, maar juist ook Nederlandse ondernemers. De randvoorwaarden van het investeren van die euro zijn de afgelopen jaren enorm verslechterd. Dat gaat om de kwaliteit van de beroepsbevolking, belastingen, hoeveelheid regelgeving, de discussie over Schiphol, lange tijden voor vergunningen, de gebrekkige capaciteit op het elektriciteitsnet. Dat het een veelkoppig monster is maakt het voor politici makkelijk om iets uit te voeren dat negatief is voor het verdienvermogen, omdat ze allemaal beweren dat hun maatregel niet de druppel is die de emmer doet overlopen.
“We zitten in een oorlog om toptalent, dan heb je een expatregeling echt nodig”
Twee onderwerpen zijn nu erg belangrijk: het besluit om inkoop van eigen aandelen te belasten en het besluit om de expatregeling te versoberen. Het enige andere land dat inkoop van eigen aandelen belast is de Verenigde Staten, deze belasting is echter heel laag en het vestigingsklimaat van de Verenigde Staten is sowieso beter. Al onze buurlanden belasten dit echter niet en daar kijken bedrijven toch naar, die kunnen dan beter daar gaan zitten. Ook die expatregeling hebben vrijwel alle landen. We zitten nu in een wereldwijde oorlog om toptalent, zeker op bètagebied. Iedereen wil dat schaarse talent, dan heb je zo’n expatregeling echt nodig.
Staat de politiek te weinig stil bij het feit dat we in een internationale economie leven?
Ik denk dat Nederlanders sowieso vergeten zijn dat er geld verdiend moet worden. Ik vergelijk de huidige tijd wel eens met de eeuw na de Gouden Eeuw, waarin we teerden op de welvaart van de periode ervoor. De Jan Saliegeest sprak men toen van. We zijn verwend en staan niet meer stil bij dat we concurreren om investeringen die gedaan moeten worden in de economie.
“Er doen een heleboel beursgenoteerde bedrijven onderzoek naar een mogelijk vertrek naar het buitenland, dat is buitengewoon zorgelijk”
We kennen de voorbeelden van Shell en Unilever die Nederland hebben verlaten, hoor je dit meer?
Ik denk dat ze op meer dan één hand te tellen zijn zelfs. Ik kan natuurlijk geen namen noemen. Maar een bedrijf als NXP vertelt openlijk in de media dat ze wekelijks verzoeken van ambassadeurs krijgen die een verkooppraatje willen houden voor investeringen in hun land. En ASML heeft openlijk gezegd dat als de noodzakelijke groei van hun bedrijf niet in Nederland kan de groei elders gaat plaatsvinden.
Spelen deze zorgen ook bij MKB’ers?
Je ziet dat er de afgelopen jaren meer investeringen het land uitgaan dan ingaan. Dat is in het verleden altijd andersom geweest en in onze buurlanden is dat ook andersom. We staan qua innovatie op plek 7 op een toonaangevende ranglijst. Dat klinkt goed, maar we kwamen van 2. Als je echt goed kijkt zie je dus dat er sterke signalen van verslechtering zijn. Investeringen in het MKB drogen op en de regeldruk neemt enorm toe dankzij een tsunami van regels, onder meer vanuit Brussel. Per werkdag komen er vijf pagina’s aan regels. Waar je van de boeren hoort dat het niet meer haalbaar is geldt dit ook voor bedrijven. Grote bedrijven cheffen het nog wel, maar MKB’ers hebben het echt moeilijk.
Ik sprak laatst nog een MKB’er die zijn kinderen heeft geadviseerd het bedrijf niet meer over te nemen, omdat het volgens hem niet meer te doen is in Nederland. Als je het hebt over het verdienvermogen van Nederland dan zie je ook dat het percentage baan dat overheidsbaan is in Nederland groeit en het percentage private baan krimpt. En de banen die we creëren zijn er niet omdat we centen verdienen, maar juist door wet- en regelgeving. Door witwasregelgeving zijn er 15 tot 20 duizend extra banen bij banken in Nederland gekomen, terwijl er nauwelijks witwaspraktijken worden tegengehouden. Het is eigenlijk een overheidstaak maar de overheid zou dit zichzelf nooit opleggen omdat het veel te duur is voor veel te weinig impact.
Het kost ook heel veel geld, denk aan kleine bedrijven die een Compliance Officer aannemen, dat kost toch geld zonder dat er een euro extra aan inkomsten tegenover staat. Vervolgens worden er veel regels niet gecontroleerd. Dat voelt heel scheef voor de ondernemers die wel hun best doen. Het mooie aan dit werk is wel dat ondernemers erg positief zijn en denken in oplossingen: als het op manier A niet kan proberen ze het op manier B, daar krijg ik energie van.
Naast het economisch klimaat vraagt ook het klimaat om aandacht, iets waar jij je als voorzitter hard voor hebt gemaakt, hoe uit zich dat in praktijk?
Wij hebben bijvoorbeeld een plan gemaakt voor de verduurzaming van de industrie, waarbij de industrie zei dat ze 60% uitstoot konden reduceren, veel meer dan hun fair share en volgens de green deal zou moeten. Dat is in de basis ook beleid geworden. Zo hebben we ook een plan met een brede maatschappelijke coalitie gemaakt voor stikstof. Verder zijn wij vooral bezig met zorgen dat de randvoorwaarden goed zijn zodat bedrijven richting duurzaamheid gaan en kunnen. Dat gaat over het hele beleidskader van normeren, bedrijven en subsidiëren. En vergeet niet netcongestie. Want dat is echt een bottle-neck nu voor heel veel ondernemers. We moeten zorgen dat vergunningen voor verzwaring van het stroomnet sneller gaan, maar we moeten ook slimmer met stroom omgaan. Daar helpen we onze leden bij.
We hebben ook samen met de vakbonden een advies gegeven aan het Kabinet over verduurzaming van de maakindustrie en we hebben een oproep gedaan aan het demissionaire kabinet en aan de formerende partijen om door te gaan met het klimaatbeleid en niet beleid terug te draaien.
Hoe zorg je ervoor dat je een level playing field in stand houdt wanneer je bedrijven wil stimuleren te verduurzamen?
Je moet zorgen dat de koplopers het redden en dat je de bedrijven die wat minder hard gaan meeneemt. De wetten en de subsidies moeten goed zijn voor de koplopers, maar als je dat alleen in Nederland doet en de buurlanden doen dat niet, dan loop je het risico dat onze bedrijven eruit geconcurreerd worden door bedrijven uit de buurlanden. Dat moeten we ten zeerste voorkomen, daar heeft het klimaat namelijk helemaal niks aan. Als je bezig bent koploper te zijn maar ondertussen gaan je bedrijven kapot dan ben je ook geen koploper meer.
“Als je doet wat Extinction Rebellion eist, wordt het wereldwijde klimaatprobleem alleen maar slechter”
Over het afschaffen van fossiele subsidies zeg ik dus ook: het kan, en het moet ook gaan gebeuren maar doe het heel doordacht. Het liefst is dat zoveel mogelijk op internationaal niveau gelijk aan elkaar. Als je daarentegen zou doen wat Extinction Rebellion eist, wordt het wereldwijde klimaatprobleem er alleen maar slechter van, want dan trekken bedrijven naar onze buurlanden en gaan ze door met vervuilen. Daarnaast moeten wij dan meer goederen vanuit het buitenland inkopen.
Het allerbelangrijkste is de aankomende jaren gewoon uitvoeren: de schop in de grond om bijvoorbeeld duurzame productiehallen neer te kunnen zetten, kabels in de grond te leggen en daar willen wij dus bij helpen met ideeën en voorstellen. procedures versimpelen, ideeën aanleveren hoe je dat zou kunnen doen. Als de schop niet letterlijk in de grond gaat, dan halen we de klimaatdoelen gewoon niet.
Krijgen jullie als VNO-NCW nou gehoor als je dit soort adviezen geeft?
VNO-NCW heeft zeker niet te klagen, wij vertegenwoordigen 90% van de niet-overheidsbanen in Nederland, wij zijn ook een sociale partner. In al onze adviezen denken we aan het belang van Nederland en aan de rol die bedrijven daarin kunnen spelen. Dat besef heerst ook wel in de politiek, dus er wordt naar ons geluisterd. Wij gaan daar dan ook verstandig mee om, bij invloed hoort ook verantwoordelijkheid.
We hebben over veel zaken gesproken die minder gaan in de economie, heb je nog een optimistische boodschap voor ondernemende JOVD’ers?
Juist de jonge ondernemers gaan de wereld nog veroveren en zitten vol met optimisme. Innovatie, duurzaamheid en digitalisering is wat er nu nodig is in de economie, en precies dat doen jonge ondernemers direct vanaf het begin goed!
