4 augustus 2023
Leestijd: ca. 6 minuten
auteur: Maarten Philipsen
Velen kennen hem als de etiquette-expert, hij zou zichzelf net wat anders willen profileren. Jan Jaap van Weering is naar eigen zeggen etiquette- en protocoladviseur. Sinds zo’n dertig jaar verdiept hij zich in goede omgangsvormen en de etiquette. In 2008 richtte hij zijn bedrijf Distinguished op en ondertussen heeft hij al meer dan duizend trainingen verzorgd. Een deel van zijn bekendheid heeft hij te danken aan zijn vaste aanwezigheid bij Jort Kelders programma Hoe heurt het eigenlijk? In dit programma trachtte hij de kijker duidelijk te maken wat het belang is van goede manieren.
Al lange tijd had ik het plan om te gaan onderzoeken hoe het zit met de etiquette in de tweede kamer. Verwateren deze? Worden ze wel genoeg gehandhaafd? Om hierachter te komen ging ik in gesprek met Jan Jaap van Weering.
In vroegere tijden was het de norm om een ander aan te spreken met zijn of haar passende aanspreekvorm. Een minister werd aangesproken met ‘uwe excellentie’, een wethouder met ‘edelachtbare heer/vrouwe’ en een griffier ‘weledelgestrenge heer/vrouwe’. Tegenwoordig lijkt deze formaliteit bijna verdwenen, maar is dat wel zo goed? Jan Jaap van Weering vertelt dat in de hedendaagse Kamer aanspreektitels niet meer op zijn plaats zijn. De aanspreektitels scheppen te veel afstand tussen de debatterende partijen. Het is van belang dat ieders inbreng gelijk wordt behandeld. Wanneer er een adellijke jonkvrouwe iets zegt tegen een burgerlijke meneer is het niet de bedoeling dat de jonkvrouwe serieuzer wordt genomen door haar predicaat. Een ander voorbeeld is Hanke Bruins Slot die de functie bekleedt van minister van Binnenlandse Zaken. Hare excellentie was vóór haar politieke functie ‘Kapitein der rijdende artillerie’ binnen Defensie. Bij Defensie zijn aanspreekvormen nog niet de deur uit. Ze versterken namelijk de hiërarchie die binnen Defensie erg belangrijk is. Toen Bruins Slot haar intrede maakte in de Tweede Kamer liet ze weten dat ‘mevrouw’ ook zou voldoen als aanspreekvorm, excellentie schept erg veel afstand. Jan Jaap zegt dat het wat hem betreft niet uitmaakt dat de aanspreekvormen steeds laagdrempeliger worden, het belangrijkst is dat je respectvol blijft tegenover de ander. Wanneer je je in het buitenland begeeft, is het wel goed om je in te lezen in de correcte aanspreekvormen. In Engeland is het bijvoorbeeld niet netjes om zomaar iedereen aan te spreken met meneer of mevrouw. Je laat daardoor blijken dat je niet precies weet hoe het hoort. Je kan er punten mee winnen wanneer je laat zien dat je weet hoe het wél hoort!
Momenteel is het zo dat er geen formeel kledingvoorschrift bestaat in de tweede kamer. Het is namelijk niet opgenomen in het ‘reglement van orde’. Ik vroeg aan Jan Jaap hoe hij hierover denkt. Hij vertelt dat het in de Tweede Kamer vooral gaat om de inhoud die mensen bieden over onderwerpen en dat de vrijheid van kleding tot een bepaald niveau iets goeds is. Hij voegt er wel aan toe dat correcte kleding je veel kracht kan bijzetten. Je komt zelfverzekerder en geloofwaardiger over wanneer je laat zien dat je je best hebt gedaan om netjes voor de dag te komen.
Kleding Correct, vertrouwen gewekt! En dan is de wedstrijd nog niet eens begonnen.
Wat is correcte kleding voor een politicus en naar welke politici kunnen we kijken als goed voorbeeld?
Dan kunnen we een goed voorbeeld nemen aan Emmanuel Macron en aan Mark Rutte, vertelt hij. De Franse president en Nederlandse premier dragen altijd een blauw pak met een blauwe das met daaronder de ‘Black Oxfords’. Hij voegt er later nog aan toe dat dhr. Rutte nog wel eens ‘Brogues’ in plaats van de Oxfords draagt, maar dat kan hier in Nederland. Oxfords zijn gladde nette schoenen. Brogues zijn ook erg net, maar hier is een decoratie aangebracht in het leer.
Er lijkt tegenwoordig weinig afstand te zijn tussen de Nederlandse bevolking en de politiek. Door het internet zien we razendsnel wat er in Den Haag besloten wordt en vormen we daar al gauw een mening over. Is het eigenlijk wel goed dat er tegenwoordig weinig afstand bestaat tussen politiek en burger?
Tegenwoordig worden er veel debatten in de plenaire zaal opgenomen en uitgezonden. Vervolgens worden stukjes uit de debatten weer gedeeld op Twitter en andere platforms. Het kan voor een politicus best lastig zijn om op een rustige manier inhoudelijk te blijven wanneer debatten op het heetst worden gevoerd. Het (digitale) publiek zal zich goed moeten inlezen in een kwestie voordat er een gedegen oordeel over kan worden geveld, vertelt Jan Jaap. Ook onderschrijft hij dat al deze discussies op het internet snel kunnen leiden tot polarisatie en dat is zonde. Meestal voelen mensen zich niet gehoord of onbegrepen. Dan is polariseren niet de oplossing. Het is belangrijk dat we naar al deze meningen blijven luisteren en met iedereen in gesprek blijven. Zo sluiten we niemand uit en kunnen we onze eigen mening vormen op basis van de juiste informatie.
Onze Tweede Kamer is gevormd in het jaar 1814 door koning Willem I. Tot aan het einde van de 19e-eeuw is er maar één enkele afbeelding verschenen van de Tweede Kamer waar de leden ook aanwezig zijn. Het landelijk bestuur wilde onzichtbaar blijven, dit leek een goed idee om polarisatie en opstand te voorkomen. Wanneer ik aan Jan Jaap vraag hoe hij dit systeem ziet, zegt hij dat het wel verouderd is. ‘We zaten destijds niet in een democratische hoogtij zoals nu’, aldus Jan Jaap. Volgens hem is het goed dat iedereen zijn eigen mening mag vormen over de politiek en deze met anderen kan delen, het laat ons zien dat het goed gesteld is met onze democratie.
Tijdens het bezoek van zijne excellentie Macron, de president van Frankrijk, aan Nederland, was ik geïntrigeerd door de vlaggen die overal wapperden. Hoe hoort het eigenlijk met die vlaggen, welk protocol is er voor het vlaggen tijdens een staatsbezoek?
Wanneer een staatshoofd in Nederland op bezoek is hangt, vanaf het gebouw gezien, de Nederlandse vlag in het midden en de vlag van de gast rechts. Links van de vlaggen kan dan nog een vlag opgehangen worden van een derde partij, bijvoorbeeld de Europese Unie of de gemeente Amsterdam of Den Haag. Jan Jaap vertelt dat het van belang is voor overheden om te weten hoe het zit met de vlaggen, want ‘het gaat nu zeker niet altijd goed’. Op zondag wordt er overigens nooit gevlagd. Staatsbezoeken zullen dan ook nooit op zondag plaatsvinden. Wanneer er een lid van het Koninklijk Huis jarig is, dan moet de vlag uit, maar dan op maandag. Jan Jaap voegt ook nog een leuk feitje toe aan het verhaal. Hij vertelt dat Prinsjesdag op dinsdag georganiseerd wordt, omdat historisch gezien de gezanten uit het noorden/zuiden van het land nooit op tijd konden zijn voor de gelegenheid wanneer dit op maandag georganiseerd zou worden.
Bij het staatsbezoek van Macron was hij te zien met een blauw en oranje sjerp. Waarom draagt Macron hier een sjerp die lijkt te verwijzen naar een van Nederlands ridderorden?
De kern van het antwoord is beleefdheid. Wanneer een belangrijk staatsman op bezoek komt, wordt deze onderscheiden met een van de de binnenlandse ridderorden. Wanneer je als staatshoofd een Nederlandse onderscheiding ontvangt, draag je deze wanneer je hier weer op bezoek bent. Macron deed dit ook. Zijn onderscheiding “Ridder Grootkruis in de Orde van de Nederlandse Leeuw” kreeg hij al eerder van Nederland. Nu hij weer op bezoek was bij onze koning droeg hij hem. Op deze manier wordt wederzijds respect getoond. In Nederland kennen we drie ridderorden, waarvan een militair, de Willems-Orde en twee civiele orden: de orde van de Nederlandse leeuw en de orde van Oranje Nassau. Onze koning, Willem-Alexander, is Grootmeester van deze orden en dient daarom iedere toekenning hiervan te ondertekenen. Het toekennen van een onderscheiding gaat ook niet willekeurig. Meestal is de eerste onderscheiding die je krijgt laag. Je krijgt bijvoorbeeld de onderscheiding “lid in de Orde van Oranje-Nassau”. Reis je vervolgens met de koning mee naar Slowakije voor een staatsbezoek, zoals hij eerder dit jaar deed, dan is de verwachting dat ze jou het lintje “ridder in de Orde van het Witte Dubbele Kruis ” zullen toekennen. Je bent dus één graad omhoog gegaan. Ook dit is een uiting van respect.
