“De teloorgang van de Nederlandse taal is een dreigend gevaar voor onze communicatie” – Column Maarten Philipsen

15 Februari 2023

Leestijd: ca. 4 minuten

Auteur: Maarten Philipsen

Het is lange tijd vanzelfsprekend geweest dat er in Nederland Nederlands gesproken werd. Dit is echter steeds minder het geval. Wanneer je in Amsterdam bij een winkel een product koopt of wanneer je een bestelling doet bij een restaurant, kom je vaak niet meer weg zonder enige kennis van de Engelse taal. Ook wanneer je in het hoger onderwijs wil gaan studeren word je steeds vaker geconfronteerd met het gegeven dat je in het Nederlands de studie naar keuze niet kan volgen. Persoonlijk vind ik het erg kwalijk dat de Nederlandse taal steeds verder versloft.

In het hoger onderwijs is de Engelse taal er de afgelopen decennia allengs ingeslopen. Dit had verschillende oorzaken. Een daarvan is het universeel maken van de wetenschap. Een andere is financieel. Onderwijsaanbieders kunnen veel internationale studenten aantrekken wanneer zij hun studies in het Engels aanbieden. De gedachte de wetenschap universeel te maken is nog niet zo gek, zeker wanneer je bedenkt dat universitair onderwijs vroeger opleidde tot een baan als onderzoeker. Wetenschappelijk onderzoek beperkt zich immers niet tot de landsgrenzen. De tijden zijn echter veranderd; momenteel gaat negentig procent van de wetenschappelijk afgestudeerden de Nederlandse arbeidsmarkt op, waar de voertaal overwegend Nederlands is. Deze groep gebruikt in hun vocabulaire veel Engelse woorden en beschikt niet meer over dezelfde Nederlandse taalvaardigheid als een student die in de jaren ’60 afstudeerde.

“De gedachte de wetenschap universeel te maken is nog niet zo gek.”

Om het nut van een goede Nederlandse taalvaardigheid in te zien, is het belangrijk te weten waar deze belangrijk voor is. De communicatieproblemen die ontstaan wanneer iemand, die op de middelbare school Nederlands onderwijs heeft gevolgd en vervolgens een praktische opleiding heeft gedaan, in contact komt met een wetenschappelijk opgeleide dienstverlener is daar een goed voorbeeld van. Hun taalgebruik zal zoveel van elkaar verschillen, dat miscommunicatie op de loer ligt en wanneer mensen elkaar niet goed begrijpen resulteert dit in segregatie: de twee bevolkingsgroepen zullen elkaar meer en meer uit het oog verliezen en dit brengt op zijn beurt wantrouwen met zich mee.

De Nederlandse taalvaardigheid van de gemiddelde middelbare scholier is ronduit bedroevend, zo bleek uit onderzoek van de Stichting Lezen en Schrijven in 2018. Dit onderzoek toont aan dat 2,5 miljoen mensen van zestien jaar en ouder moeite hebben met lezen en schrijven in hun moedertaal en dat scholen geen prioriteit meer toekennen op lees- en schrijfvaardigheid. Voor mij klinkt dit alsof een school de leerlingen verplicht om een uniform te dragen maar het ook goed vindt als ze het niet doen. Het is belangrijk dat kinderen alles leren wat de overheid in de curricula heeft vastgesteld. Wanneer dit wordt verzaakt moeten er maatregelen genomen worden.

“Voor mij klinkt dit alsof een school de leerlingen verplicht om een uniform te dragen maar het ook goed vindt als ze het niet doen.”

Het is naar mijn mening opmerkelijk te noemen dat basisscholen al reeds in groep één tijd en aandacht besteden aan de Engelse taal, terwijl op dat moment de kinderen nog niet eens in staat zijn teksten in het Nederlands te lezen of te schrijven. Het is geen probleem dat de jeugd goed Engels leert, maar laten we voorop stellen dat Nederlands onze voertaal is en ons realiseren dat het Engels weliswaar van belang is, maar geen taal waarin wij ons optimaal zullen leren uitdrukken. Aandacht voor het Nederlands zorgt ervoor dat jongeren het best voorbereid worden om later een functie in de Nederlandse samenleving succesvol te vervullen. Wanneer de prioriteit niet meer bij het Nederlands ligt, zullen weinigen later nog foutloos kunnen schrijven. Veel werkgevers en firma’s vinden het vooralsnog belangrijk dat een brief zonder schrijf- en formuleringsfouten binnenkomt, dit wekt vertrouwen. Dat leerlingen in het zogenaamde tweetalige onderwijs meer dan de helft van hun schoolvakken in het Engels moeten volgen is, gezien het voorafgaande, mij dan ook een raadsel.

“Aandacht voor het Nederlands zorgt ervoor dat jongeren het best voorbereid worden om later een functie in de Nederlandse samenleving succesvol te vervullen.”

Docenten merken dat zij moeite hebben hun vak inhoudelijk sterk over te dragen en daardoor de informatieoverdracht is minder efficiënt is wanneer zij dit niet in hun moedertaal doen. Veel docenten missen nu eenmaal de taalvaardigheid van een native speaker, emoties zullen daardoor niet of minder goed worden overgedragen, waardoor de motivatie te luisteren afneemt en er minder geleerd wordt. In mijn ogen verliezen we onze eigen identiteit wanneer het Nederlands nog meer verengelst dan nu al het geval is. Mensen zijn in hun moedertaal het best in staat om hun gedachten en emoties werkelijk te uiten. Wat ik zelf hoop is dat onze Nederlandse taal en al zijn dialecten nog lang gesproken zullen blijven worden.